Thành phố Nha Trang được bao quanh bởi những dòng nước nên khí hậu trở nên dễ chịu, tươi mát, mặc dù cái nắng khắc nghiệt của vùng nhiệt đới ngự trị trên thành phố này. Hai phái Nam và Bắc của con sông Nha Trang, phái chảy vào Cửa Bé, phái chảy xuống Cửa Lớn,ôm choàng cuộc đất mà phía Đông là biển lớn Thái Bình Dương, nên gọi là Tứ Thủy Triều Quy. Rồi mượn bốn hòn núi ở ngay trong thành phố tượng hình thành bốn con thú tụ họp lại để giữ anh khí, nên gọi là Tứ Thú Tụ. Những hòn núi này là:
Là một hòn độc sơn, nằm ngay ở địa đầu thành phố Nha trang về hướng Tây. Hình thù ngọn núi Trại Thủy giống một con Dơi, nằm sè đôi cánh, đầu hướng về Tây-Nam. Núi cao hơn 30 mét, dài hơn 500 mét, chạy dọc theo Quốc Lộ 1 ở phía Bắc từ con đường Cải Lộ Tuyến chạy ra ngã Ba Thành (là đuôi và chân dơi) đến khu vực chùa Long Sơn, chùa Hải Đức, Bửu Long (là đầu con dơi). Hòn Trại Thủy còn có tên là Hòn Xưởng hay Hòn Kho. Cổ nhân gọi là “Ngọc Bức Hàm Hoàn” (Dơi ngọc ngậm vòng ngọc) vì trước núi, tại ‘đầu Dơi’ có một bầu nước hình tròn như nguyệt, nhưng ngày nay bị lấp mất. Và dân chúng cất nhà trên bầu nước này và không còn nhận ra hình dạng của nó nữa. Triền phía sau toàn đá hoa cương và dốc ngược: giáp Đình Phương Sài, chạy dài lên tận đường rầy xe lửa xóm Lò Vôi (khu vực phường Ngọc Hội). Triền phía trước hơi lài lài, cũng bằng đá hoa cương nhưng có lẫn đất điệp. Phía dưới có một khoảng đất rộng, dân đến chiếm xây nhà lập nghiệp. Khu vực này là ngay ngã 3 phường Phương Sài, đối diện với công viên. Trên lưng núi cũng tạo thành một con đường mòn,chạy dài từ đầu tới đuôi của hòn núi. Nơi đây một Kim Thân Phật Tổ được xây cất, rất đồ sộ. Chính là tượng Phật Trắng mà ai cũng biết ở Nha Trang. Hồi nhỏ khi còn ở Phương Sài hay theo bạn leo núi ở phía sườn bên Phường Phương Sài rồi đi ra phía chùa Long Sơn phía bên kia Mã Vòng, nơi tượng Phật Trắng to lớn, để chơi thả diều trên núi. Lúc đó còn nhớ núi cũng đã bị khai thác và đào bới nham nhở rồi. Hòn Trại Thủy đứng giữa đất bằng, nhiều người tưởng là một hòn núi độc lập. Nhưng theo các nhà địa lý học thì núi thuộc hệ thống vùng núi Cao Nguyên. Và theo Phong Thủy, đó là Trấn Thủy Khẩu của dãy núi phía Tây Diên Khánh. Long mạch phát từ Hòn Thị (ở Bình Khánh, Diên Khánh),chạy ngầm dưới đất đến gần cửa sông Cù thì đột khởi làm cột trụ giữ anh khí cho cuộc đất Diên Khánh, Vĩnh Xương. Và thành Diên Khánh lấy Hòn Thị ở phía Tây làm hữu bậc, lấy Hòn Trại Thủy ở phía Đông làm tả bậc. Vì vậy,về mặt phong thủy, hòn Trại Thủy là hòn núi quan trọng của tỉnh Khánh Hòa.
Đại Nam Nhất Thống Chí chép:
“Khố Sơn ở phía Đông huyện Vĩnh Xương độ hai dặm. Phía Đông Nam có nền cũ kho Phước Sơn nên đặt như thế. Phía Bắc gần sông Ngu Trường. Năm At Mão đầu lúc Trung Hưng (1795) đại binh đánh phá tướng Tây Sơn là Trần Quang Diệu ở bảo Khố Sơn tức là chỗ này. Trên núi có đền Quan Công và miếu Ngũ Hành.”
Ly sở Vĩnh Xương trước kia đóng ở Phú Vinh, nên sách nói “Khố Sơn nằm ở phía Đông “. Và kho Phước Sơn là kho chứa lương thực từ thời Chúa Nguyễn . Nhà Tây Sơn chiến thắng chúa Nguyễn, lập xưởng đóng thuyền bè tại Hòn Kho. Từ ấy núi mang tên Hòn Xưởng.”
Tục gọi là Núi Một, ở khu vực phường Phước Tiến và Phước Tân. Đi vào thành phố bằng con đường Thái Nguyên, ngay Ngã Sáu nhìn bên phải thấy nhà thờ Núi, đồ sộ, uy nghi, được xay trên một hòn núi nhỏ, đây chính là hòn Hoa Sơn (Núi Một). Nguyên thủy lúc ban sơ, hòn núi này không bị cắt thành hai cụm núi nhỏ, nó trông giống con Rùa vì phần núi nhỏ hướng ra biển Đông như “đầu Rùa”, trên có ngọn cổ Tháp nhỏ. Phần núi lớn hướng về phía Tây là ‘thân Rùa, nên gọi là “Kim Qui đới Tháp”, nghĩa là Rùa Vàng đội tháp. Khi đất nước chia đôi, dân miền Bắc di cư vào Nam, thành phố Nhatrang cũng đã tiếp nhận một số khá đông đồng bào miền Bắc và họ đã định cư tại khu Xóm Mới – Phước Hải, từ đó thành phố nới rộng ra và phát triển mạnh và con đường mòn qua cổ Rùa trở thành con đường Phước Hải (nay đổi thành là Nguyễn Trãi) với chiều rộng 8 mét, hai bên đường nhà cửa mọc lên như nấm và từ đấy hòn Hoa Sơn bị cắt hẳn thành hai phần rỏ rệt, cắt lìa đầu Rùa.
Vào thời vua Lê Cảnh Hưng (1740-1786), một vị Thiền Sư,pháp danh Phật An đến cất một am tranh tu khổ hạnh trên hòn Núi Một-Năm Bình Ngọ 1786, vị Thiền Sư thiết hóa trà tỳ (tự hỏa tán),đệ tử thâu xá lợi, xây Liên Hoa tháp thờ phụng ở trên đầu hòn núi Một .
Khi người Pháp chiếm cứ tỉnh Khánh Hòa, núi Hoa Sơn chỉ có một ngọn cổ tháp của Thiền Sư Phật An và nơi ‘cổ Rùa’ người ta khai phá một con đường mòn đi qua vùng Phước Hải-Đồng Bò để kiếm củi, đốt than, bắt cá hay đi chặt những nhánh mai vào dịp gần Tết, vì đây là một động mai vàng tuyệt đẹp, được khen qua những vần thơ :
Biển En sóng vờn trăng thúy liễu, Đồng Bò hương thoảng gió hoàng mai .
Khi đất nước chia đôi,dân miền Bắc di cư vào Nam,thành phố Nhatrang cũng đã tiếp nhận một số khá đông đồng bào miền Bắc và họ đã định cư tại khu Xóm Mới -Phước Hải vì thế thành phố nới rộng ra và phát triển mạnh và con đường mòn qua cổ Rùa trở thành con đường Phước Hải (nay là Nguyễn Trãi) với chiều rộng 8 mét, hai bên đường nhà cửa mọc lên như nấm và từ đấy hòn Hoa Sơn bị cắt hẳn thành hai phần rỏ rệt, khu rừng mai Phước Hải cũng mất luôn với những cây xương rồng trổ hoa màu đỏ khi hè về, nay thì dân chen chút nhau mà sống.
Riêng ngôi giáo đường trên phần núi còn lại vẫn như ngày nào . Vào năm 1930-1935, một nhà truyền giáo người Pháp tên là Vallet, kiến lập ngôi giáo đường này. Nhà thờ kiến trúc không giống như những giáo đường trong nước và đặt tên là Nhà Thờ Chánh Tòa Nha Trang dân địa phương gọi là nhà thờ ông Cố hay nhà thờ Núi. Nhà thờ vừa cổ kính, trang nghiêm vừa tân kỳ vì vật liệu xây dựng toàn là xi măng với những kính đủ màu lắp trên các cửa sổ, vách khi ánh sáng mặt trời vừa hừng đông chiếu vào tạo thành nhiều màu sắc rực rỡ, đẹp lạ thường , kỳ ảo ẩn hiện những bức tranh có tánh cách tôn giáo và đứng chắc trên một đầu non,vớibộ áo xám tro’,hình tướng trông nửa như khiêm nhường, nửa ngạo nghễ. Đi lên nhà thờ chúng ta có thể dùng hai lối đi: một con đường bằng đá hoa cương chạy từ dưới ngã Sáu chạy men theo triền núi phía Nam lên tận sân giáo đường với chiều rộng khoảng 8 mét, có thể dùng xe hơi lên cũng được và một con đường khác bên hông trường Hưng Đạo (đường Gia Long) ta phải đi bằng chân với những bậc cấp xi măng. Phía bên trái nhà thờ có xây một hang đá “Tiểu Vương Cung” thờ Đức Mẹ Maria, được che mát bởi cây đa lớn nhiều lá.
Lên đứng nơi gác chuông nhìn bốn mặt, thì vọng cảnh trùm cả toàn diện thành phố Nha Trang. Trông tới ngó lui, nước non, nhà cửa, nơi gần nơi xa, nơi ẩn nơi hiện, khoái con mắt, hả tấm lòng, nhiều khi tưởng mình đương đứng nơi trung tâm điểm của một vùng đất giàu sang trù phú với biển xanh, núi cao, đồng bằng với hòn non bộ nhỏ này. Tiếng chuông làm cho ta thức tỉnh nhưng xung quanh tháp chuông có gắn bốn cái đồng hồ to thường báo hiệu giờ giấc cho mọi người trong thành phố sớm hôm đi làm.
3. Núi Cảnh Long ở Chụt, là hình tượng Con Rồng:
Cảnh là bờ cõi – Long là tốt, thịnh. Không hiểu cổ nhân thủ nghĩa ra sao, có người hỏi cụ cử Phan Bá Vỹ làm ký lục Tòa Sứ Nha trang thời tiền chiến , cụ đáp : ” Có lẽ ông cha chúng ta biết trước rằng thế nào vua ta cùng các quan bảo hộ cũng đến cất dinh thự để làm nơi thừa lương nghỉ dưỡng, nên mới đặt tên là núi Cảnh Long. Hình thế núi chạy dài theo bờ biển, giống như một con Rồng xanh. Phong Thủy gọi là “Thanh Long hý thủy”, tức là Rồng xanh giỡn nước.
Một hòn độc sơn, đứng trên mé đầm Xương Huân, cạnh bến Hà Ra của con sông Cù. Phong Thủy gọi là “Bạch Tượng quyện hồ” tức là Voi trắng cuốn hồ nước. Truyền rằng : lúc ban sơ không có đầm cũng không có núi . Khi nữ thần Poh Naga giáng thế, sấm trời nổi dậy báo cho vạn vật biết tin, thì một con Cù sanh từ lúc khai thiên lập địa nằm ngủ quên trong lòng đất, giật mình vùng dậy, những lớp đất đá đã phủ lên mình Cù bị hất tung lên thành Núi và nơi Cù nằm lủng xuống thành Đầm. Cho nên Đầm có tên là Cù Đàm và Núi có tên là Cù Lĩnh.
Đầm nằm ôm chân núi, núi đứng soi bóng vào lòng đầm. Nước trang điểm cho non, non trang điểm cho nước. Tương y tương ỷ, ngày nắng cũng như ngày mưa. Những đêm gió mát trăng trong, lên núi Cù Lĩnh xem Đầm thì cực kỳ thanh thú như chốn bồng lai tiên cảnh. Mặt đầm như tờ giấy băng cơ trắng láng và vầng trăng như quả ấn ngàn châu treo lơ lửng trên bầu trời, mờ mờ dưới chân núi là nhà cửa với những ngọn đèn dầu leo lét hay ngọn đèn điện thắp sáng choang cây cối chỗ thấp, chỗ cao ẩn hiện trong ánh đèn khi thành phố bắt đầu sinh hoạt về đêm.
Theo nhà phong thủy, Huyền Vi, viết trong cuốn sách Thiền và Phong Thủy, đã nói về hình thể cuộc đất Nha trang như sau : “Hình thể thành phố Nha trang rất giống một Con Cóc. Bãi biển Nha Trang là bụng Cóc, hai chân sau là vùng Cầu Đá , hai chân trước chạy ra đến gần Hòn Chồng. Sóng biển vỗ quanh năm vào bụng Cóc. Điều quan trọng là con Cóc Nha trang tuy ngon lành thật nhưng chưa đủ hấp dẫn để dụ Xà Tinh – Thanh Long (là long mạch dãy núi Cảnh Long nói trên) vào miền Nam. Vậy phải làm sao thay đổi long mạch cho con Cóc mau chóng ngậm một hạt Minh Châu để cho Xà Tinh tăng thêm sự ham muốn”.
Sau khi long mạch dãy Cảnh Long nhờ con Cóc được làm cho vận hành mạnh mẽ, “đốt giai đoạn” thì chợ Đầm, ngôi chợ chính của Nha trang , bị hỏa hoạn thiêu rụi. Đất Trời xui khiến thế nào Kiến Trúc Sư vẽ lại Chợ Đầm để tái thiết lại, đã vẽ thành một hình thể độc đáo, hiếm có: chợ Đầm hình tròn! Nhìn lên bản đồ thành phố Nha trang ta thấy rõ ràng hình con Cóc ngậm hạt Minh Châu hình tròn! Ngày nay, nếu ta đi máy bay nhìn xuống Nha trang, ta sẽ thấy hình thể của một con Cóc khổng lồ ngậm hạt minh châu! So với thiết kế thì chợ Đầm xây chưa hoàn tất, phía bên tay trái hai chung cư A va B đã xong , còn chung cư C và D bên phải chưa dựng nên phần này đã hở hẳn ra, phía sau chợ chạy dài ra tận nhánh sông Hà Ra một khoảng đất trống lớn, dân đã chiếm cứ và cất nhà ở lộn xộn… nên không thể xây phần nối tiếp khu chợ trái cây và bán thịt cá với cái cảng nhỏ cho ghe thuyền từ các nơi vào, tạo thành một khối chữ T án ngữ mặt sau. Như thế hạt Minh Châu ở cái thế nửa kín nửa hở. Long Mạch nếu kết liền được với địa khí đất Nha Trang, theo hình ảnh Con Rắn xà tinh hay Thanh Long ngậm chân con cóc và con cóc ngậm hạt ngọc thì sự liền lạc của địa khí được lưu thông để vượng phát. Tuy nhiên hạt ngọc như nói ở trên là chưa hoàn thiện, chưa được “mài giũa” cho bóng đẹp nên Con Cóc chưa phát được. Khu vực này sẽ giúp thành phố Nha Trang vượng phát khi chợ Đầm, sẽ làm tâm của một bát quái và các qui hoạch theo đúng qui hoạch của thuật Phong Thủy đảm bảo sự thông thoáng ra biển, các toà nhà phải được xây cân đối trên bề mặt tổng thể. Có như thế mới tối ưu được địa khí long mạch của thành phố Nha Trang.
Bài viết được tổng hợp và tham khảo tại: phongthuyhocvungtau.com